Bielsk Podlaski - Interaktywny plan miasta - www.mapa.umbielskpodlaski.pl

Kościół Narodzenia NMP i św. Mikołaja z XV w. (Bazylika) / The Church of the Nativity of the Blessed Virgin Mary and St. Nicholas

Kościół parafialny pw. Narodzenia NMP, św. Mikołaja i Trzech Króli został ufundowany przed 1430 r. przez wielkiego księcia litewskiego Witolda. 9 stycznia 1430 r. wielki książę nadał szlachetnemu Andrzejowi wójtostwo w Bielsku z poleceniem osadzenia w mieście katolików: Polaków i Niemców. Początkowo kościół był budowlą drewnianą, dlatego też kilkakrotnie płonął i był odbudowywany.

Istniejący do dzisiaj murowany kościół powstał w II połowie XVIII w. Budowę, finansowaną głównie ze środków Izabeli Branickiej, ukończono w 1784 r., a konsekrowano 9 października 1796 r. Projektantem tej neoklasycystycznej świątyni był warszawski architekt Szymon Bogumił Zug. Niepowtarzalny kościół posiada charakterystyczną fasadę i dwadzieścia kolumn doryckich.

W wystroju wnętrza warto zwrócić uwagę na ołtarz główny z obrazem Matki Boskiej nawiedzającej św. Elżbietę – dzieło Sylwestra Augustyna Mirysa, nadwornego malarza Branickich. Najstarszym i najcenniejszym zabytkiem kościoła jest obraz „Ukrzyżowanie” powstały w 1622 r. Ważnym elementem świątyni są również organy wykonane przez organmistrza Piotra Wojciechowicza z Wilna w 1902 r.

28 sierpnia 1996 r., z okazji jubileuszu dwusetlecia konsekracji kościoła, Ojciec Święty Jan Paweł II wyniósł świątynię do godności Bazyliki Mniejszej. 2 lutego 2010 r. ordynariusz drohiczyński ks. bp Antoni Dydycz powołał Podlaską Kapitułę Kolegiacką, ustanawiając bielską świątynię kolegiatą.

W bocznym ołtarzu bazyliki złożone są relikwie Błogosławionego Księdza Antoniego Beszty-Borowskiego, które uroczyście przeniesiono tu 15 lipca 2000 r. z cmentarza wojennego w Bielsku Podlaskim. Ks. Antoni został beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II 13 czerwca 1999 r. wraz z grupą polskich męczenników II wojny światowej. Od 1927 r. pełnił obowiązki proboszcza i dziekana bielskiego, a po wybuchu II wojny światowej został Wikariuszem Generalnym Diecezji Pińskiej. 15 lipca 1943 r. został aresztowany przez Niemców i rozstrzelany w pobliskim Lesie Pilickim w gronie 49 mieszkańców Bielska. 28 kwietnia 2009 roku Rada Miasta nadała pomordowanym Honorowe Obywatelstwo Miasta Bielsk Podlaski.

Obok świątyni znajduje się wolno stojąca, murowana, dwukondygnacyjna dzwonnica z 1843 r. zbudowana w stylu klasycystycznym. W zabytkowym budynku dawnej plebanii z 1900 r. znajduje się Dom Pamięci Błogosławionego Ks. Antoniego Beszty-Borowskiego.